De wetenschap van het gedrag

Hoe te lezen en hoe te interpreteren?

Ethologie is geen vijf minuten cursus, integendeel.

Gedragswetenschap houdt velen bezig en naar mate men dieper op de materie ingaat, wordt de waarneming er niet altijd zuiverder op. Ik zeg het fout, het is de interpretatie van de waarneming die vaak niet zuiver is.

Wij mensen zijn behept met veel hersencellen en veel kennis; daar hebben we nog wel eens last van. Omdat we al andere dingen weten, rennen we te snel een conclusie achterna, die we dan wetenschappelijk verklaard noemen. Een misvatting die alle vormen van de wetenschap met argusogen mag benaderen.

Kijken naar is nog geen zien

Als we zeggen dat je de hond moet lezen, dan wordt bedoeld zodanig open en onbevangen het gedrag van de hond bestuderen, dan je begrijpt wat de hond uitstraalt danwel zegt met zijn lichaamstaal.

Onbevangen. Ja, onbevangen! Dat is alle vooringenomen conclusies uitsluiten.

Een 'open mind' hebben.

Dat is voorwaar gemakkelijker gezegd dan gedaan. Deze tijd vraagt om snelheid, maar snelheid zonder diepgang is vals. Dat leidt snel tot foute conclusies.

Gedurende een van die spaarzame regenachtige dagen van dit voorjaar, genoot ik van een goed kopje espresso, een hond naast me genesteld op de bank en een oude video: 'eternal enemies', het leven van leeuwen en hyena's naast elkaar. Een video nog uit de tijd dat een film pas werd gemaakt na jarenlange studie. Niet na een korte hapsnap waarneming, die dan na tientalle herhalingen van dat ene fragment tot grote waarheid wordt verheven. De nieuwe tijd geeft ons heel veel prachtige informatie, kennis en mogelijkheden, maar het misbruik ervan is niet minder dramatisch!

Jumping to conclusions

En springen kunnen we! We springen steeds sneller, vaker en verder.

Staan we daar wel vaak genoeg bij stil?

Wetenschap of weet-niet-schap

Dit is voor ons mensen behoorlijk moeilijk in proportie te houden. Wij hebben kennis en dus denken we te weten.

Niets is minder waar. Juist zodra we iets weten, zouden we moeten hebben geleerd dat we eigenlijk nog minder weten dan we dachten.

Maar in plaats van de blik wijder te openen, lijken we zo blij met ons beperkte weten, dat we de ogen maar snel toe doen om dat kleine beetje dat we weten te beschermen.

De wetenschap is hier bij uitstek mee behept.

De verklaring waarom wetenschappers zo veel onenigheid onder elkaar hebben.

Hoe vaak niet lees je dat iemand zich 'verschuilt' achter zijn wetenschapper zijn?

Dat lijkt hét recept voor tunnelvisie te zijn.

Als het om gedrag en het lezen van gedrag gaat, is maar een ding van belang: een uitermate open mind houden en continu afwegen wat de mogelijkheden voor interpretatie zou kunnen zijn.