Hoe diervriendelijk wil je zijn?

Vanuit een kritisch perspectief bezien

Recentelijk kwam er een waanzinnig leuk filmpje voorbij van een jonge Indiase olifant die een tekening maakte van een takken etende olifant. De levende olifant stond naast zijn of haar mahut (verzorger/begeleider) voor een schildersezel met een leeg doek. De olifant tekende met duidelijk inzicht en uiterste concentratie de lijnen. Het was vooral de concentratie om de penseel op de juiste plek op het doek te zetten om de lijn te beginnen, die je goed aan de olifant kon aflezen. Telkens als hij een lijntje gezet had, gaf hij het penseel aan de mahut, die hem in de verf doopte en teruggaf om verder te gaan. In dat korte tussen liggende moment zag je de olifant wel een beetje van de inspanning van zich afschudden. Fascinerend. Dat laatste doen mensen ook: let maar eens op als je een exceptioneel belangrijk telefoon gesprek hebt gevoerd, dan gaat vrijwel iedereen even lopen of ijsberen om de spanning te lozen.

Dit filmpje zette mij tot nadenken, omdat er nogal wat reacties waren die dit zielig voor de olifant vonden. ‘Die arme olifant moet ten behoeve van vermeend toerisme maar met een penseel in zijn slurf staan.’ Ik had de goesting niet om daarop in een kort Facebook-stijl berichtje erop te reageren.

Dat is de bekende Facebook ziekte, men roept maar wat en denkt vooral niet na. En veelal is datgene wat een ánder doet ‘slecht’.

Kortom, het zou dus zielig zijn voor die olifant. Mensen zijn toch rare wezens. Wij jachthonden mensen marcheren wat af, trainen vaak (zeker mentaal) niet zachtzinnig, misbruiken prachtig scharrelvlees om de hond te ‘moeten’ trainen, om een diplomaatje te bemachtigen ter meerdere glorie van onszelf zetten we de hond vaak onder enorme druk (zie de ‘vrolijkheid’ waarmee de honden worden gedirigeerd), etc., etc.. Het is niet mijn bedoeling om ergens een oordeel over te vellen, ik ben niet degene die ‘de maatschappij’ dicteer. Maar hier is wel sprake van een hoge mate van hypocrisie.

In het filmpje heb ik nergens enige negatieve stress bij die olifant waar te nemen. Enige nummers geleden had ik het over ‘tongelen’ en benoemde de wijze waarop kinderen (en kennelijk niet alleen kinderen) het puntje van de tong uitsteken als zij hun uiterste best doen om keurig tussen de lijntjes te kleuren. Of een zo goed mogelijk lijkende tekening te maken; ik heb dat snel afgeleerd, want iedereen zag er iets anders in dan ik bedoelde. Geen talent dus.

Maar waarom doen we zo ons best iets goed te doen? Waarom willen we dat diplomaatje? Heb je nog niet genoeg oud papier in huis? En dan zo’n beker! De meeste zijn te verfoeilijk om een blik waardig te gunnen. Maar we willen allemaal die beker!!! Er moeten bekers te winnen zijn en liefst grote bekers, want die vallen het beste op. (Voel me nu bijna Midas Dekkers.)

We zijn net mensen, want mensen zitten zo in elkaar. We willen meetellen, voor vol aangezien worden, belangrijk gevonden worden. Je mag het tegenwoordig bijna niet meer benoemen, maar de aloude ‘pikorde’ is nog van alle dag. En met pikorde is niet bedoeld om naar beneden te pikken, maar uitsluitend wie als eerste eet en het beste eet en dus het belangrijkst is. Wij zijn daar gevoelig voor en dat is maar goed ook. Zonder dat zou onze maatschappij niet vooruit komen. We hebben voorbeelden net zo hard nodig als beginnende leerlingen. En een middenmoot aan werkers, om in mierentaal te spreken. In een (ouderwets) klokwerk zijn alle radartjes even belangrijk, maar we willen alleen de wijzerplaat maar zien.

In onze sociale samenleving willen we allemaal meetellen. We kennen allemaal de klaplopers die luid onzin uitkramend willen meetellen door er niets voor te doen; klaplopers dus die niet mee behoren te tellen. Maar het zijn vaker de harde werkers die beter gewaardeerd zouden mogen zijn, omdat zij zo goed hun best doen om beter te worden. 

Of jij met een beker naar huis gaat, is niet afhankelijk hoe goed jij bent, maar hoe goed of minder goed je medespelers zijn. Dus is je ultieme streven om voor de wedstrijd goed te oefenen, elke dag weer die fine-tuning. Maar genoeg hierover en terug naar de olifant.

Ook die olifant (sociaal levend zoogdier) wil graag zijn best doen. En net als jouw hond zal die beter zijn best doen als hij goed gemotiveerd wordt het goede te doen en goed verzorgd wordt.

Een olifant is net als een roofvogel of een paard veel lastiger te managen dan een hond. Okay, paarden en honden zijn er generaties lang toe gefokt, maar het zijn dieren die zich niet als een hond onder veel dwang laten handhaven. Degenen die dat denken zijn sowieso de verliezers, omdat een goed gemotiveerd mens of dier altijd beter zal werken. 

Dit heeft twee kanten: een dier laat zich verleiden door zorg en verzorging en hoe gelukkig is een vrij dier?

Vrijheid

Wij — rare mensen — denken altijd maar weer dat dieren die vrij leven ook gelukkiger zijn. Dat is een ongelofelijk domme misvatting, wat niet inhoudt dat het tegendeel waar is. Maar er zijn weinig dieren die zich inspannen als ze ook op een gemakkelijke manier in hun bestaan kunnen voorzien. Als de mens maar eetbaar afval buiten gooit, dan krijg je vanzelf ratten en vossen en wat niet meer. En iedereen die kippen houdt, die weet dat je die goed achter de tralies moet houden, om die niet te laten afslachten door Reintje de Vos.

Gelukkig laat Reintje zich niet uitroeien, maar zoals wij wel erg veel Reintjes hebben, bedreigt die soort weer de bodembroeders (net zogoed kippen als weidevolgels). Die kip is dus (onbewust) best ‘blij’ met de tralies waar zij zich achter mag verschuilen, ook al ‘wil’ die kip misschien het liefst ‘vrij’ rond lopen.

Wij mensen zijn dol op vakantie, maar zodra je ontslagen wordt dan is het niet meer zo leuk. Je telt niet meer mee ofwel je wordt niet meer gewaardeerd. Vrijheid kent positieve en negatieve beleving.

Mensen kunnen zich realiseren dat onvrijheid te verkiezen valt boven totale vrijheid. Honden kunnen dat minder. Ja zij realiseren zich wel waar ze het het best hebben, het meeste aanzien krijgen, de fijnste leider hebben, maar zij ‘willen’ ook wel graag los lopen. Er is meer denkvermogen (in de tijd) voor nodig om te weten dat dit vrij rond raggen niet zo handig is, en al zeker niet voor een jonge hond (met uitzondering dan van zijn kennel of uitloop!). Jagende honden moeten structuur en orde geleerd hebben. Dat helpt jonge mensen ook, maar het denkvermogen van mensen, om vandaag iets te doen wat volgend jaar geleerd moet zijn, bezit een hond niet.

Vrijheid is pas leuk als je binnen de grenzen blijft. Wilde honden komen eenvoudigweg niet op elkaars territorium, die mijden de conflicten want dat kan schade berokkenen of zelfs dodelijk aflopen. Maar honden moeten dat ‘leren’ of door schade en schande of omdat het in de ‘pack’ zo geleerd is. Een verstandig voorjager handelt naar het laatste.

Dieren zijn niet dom

Een dier zal altijd de weg van de minste weerstand kiezen en is zo doende aanhankelijk geworden aan de mens. Dan hoef je niet ver te lopen om je kostje bijeen te scharrelen. Daarmee heeft hij zijn jachtinstinct nog niet verloren, maar je gaat je niet inspannen om niks. Met plezier ligt een hond de hele dag te slapen.

Maar ook die hond wil meetellen en gewaardeerd worden. Hoeft hij niet voor zijn eten te zorgen, dan zal hij graag ‘spelletjes’ met zijn baas doen. Wij noemen dat werken, omdat wij het heel serieus nemen. En het is verstandig om het serieus te nemen, omdat de hond dan beter zijn best doet en fier zal zijn op de waardering die je hem gunt. Ook een hond wil gewaardeerd worden, in aanzien zijn.

Zo vergaat het ook de Indiase olifant. Die is helemaal niet ongelukkig als hij elke dag maar een toereikende dosis takkenzooi te eten krijgt. De Indiase olifant is eenvoudiger te domesticeren of beter gezegd is vaak al gedomesticeerd. Zo’n jonge olifant groeit op met mensen en dat geeft hem een goed leven.

Paarden zijn geen roofdieren, maar vluchtdieren en die zeker zijn met bescherming en 

Elk individu is anders

Waar het wel om gaat is dat we elk individu op zich zo goed mogelijk behandelen. Daar zou menig eigenaar van jachthonden nog wel eens goed over na kunnen denken. Ik hoor nog steeds dat er op wedstrijden wel eens een hond achter de auto in mekander geramd wordt. 

Feit is dus gedurende de gehele opleiding van je hond: waardeer het als hij datgene doet wat jij hem hebt ‘gezegd’, niet in woorden maar na opleiding in gebaren, tonen, etc. Dat staat los van of hij een dummy of een stuk wild heeft gevonden of niet. Hij doet zijn best zoals hij denkt dat jij bedoelt en dat is goed genoeg.

Stel je hebt best moeilijk werk, maar je doet je best en dan mislukt er toch iets. Vind je het dan leuk om daarvoor uitgescholden te worden? Nee, je hebt heel goed je best gedaan! Dan kun je het toch zeker niet helpen, dat iets niet is gelukt? Een goede baas verwijt je dan zeker niets.

Een dier in zogenaamde gevangenschap hoeft dus helemaal niet ongelukkig te zijn; juist het tegendeel als hij goed verzorgd wordt, leuk van alles samen mag doen en nog gewaardeerd wordt ook.

Wij weten allemaal dat een hond samen met zijn baas ‘aan het werk’ geniet van die ‘onderdrukking’, of wel om ‘geknecht’ te worden. De baas die zijn hond netjes heeft opgeleid, zal meer genieten en zijn hond ook. We weten ook allemaal hoe ondeskundig het is als mensen zeggen: ‘nee hoor, mijn hond hoeft niet te werken. Dat hoeft hij allemaal niet.’ Dan ontzeg je uit eigen luiheid je hond het genoegen om mee te tellen en zich fier te voelen. Ik heb er geen waarde oordeel over, maar heb er wel moeite mee als men zichzelf voorliegt. Wie er geen zin in heeft, zijn hond op te voeden: beetje asociaal wel maar verder prima (zolang een ander er geen last van heeft).

Wat honden nodig hebben om in het kader van de mensenmaatschappij duidelijkheid te ervaren, dat is structuur. Net zo goed als mensen er baat bij hebben om jong om te gaan met structuur en enige mate van discipline, is dat ook bij honden zo. Ja, daar hebben we allemaal baat. Dat geeft orde aan onze samenleving en daarmee duidelijkheid en mentale rust.

Van daaruit is het leuk om uitdagingen te zoeken, maar niet omgekeerd.

Zielig

Het feit dat een olifant ‘de kost verdient’ door een penseeltje in zijn slurf te houden, wordt als ‘zielig’ bestempeld? Ik heb mij zeker nooit zorgen gemaakt over de goed verzorgde safari olifanten zowel n India het Chitwan in als in Hwange (Zim) op een Afrikaanse olifant om de savanne over te trekken. De zorgzaamheid waarmee deze dieren werden bejegend, sprak boekdelen.

De olifanten in Afrika eten zoveel weg dat er gevaar ontstaat voor kaalslag en verdere verdroging en dus honger voor mens én dier. Is zo’n goed verzorgd dier niet veel gemakkelijker af? Zijn dagelijkse kost is gegarandeerd.

Zowel in India als in Afrika groeien veel olifanten op in een weeshuis. Eenmaal daar proberen de verzorgers hen een leven te bieden dat niet dom geestdodend is en niet te veel ander wangedrag doet ontwikkelen. Men doet ‘spelletjes’ om hen ‘sociaal’ en handzaam te houden. Dat is zorgzaam voor de groep en fijn voor de kleintjes. Terug zetten in het wild is niet zelden dodelijk, vraag me niet wat voor ‘fijne’ dood, maar de dood is in het wild zelden prettig en het leven daaraan vooraf angstig.

Spelend leren is de mooiste tijdsbesteding voor jonge wezens, mens, hond, paard of olifant. Ook de meest nuttige.

Als we kijken hoeveel mensen hun hond niet opvoeden en derhalve vaak iedereen tot last zijn, dan is het nut van leren je aan te passen in de groep wel duidelijk. Dat moet geleerd worden en daarvoor is structuur, duidelijkheid en orde nodig. 

Als wij jachthonden met gehak en geweld opleiden, zijn wij dan zo diervriendelijk? Eerst alle chaos aanleren en dan proberen af te leren en iets nieuws aanleren, is dat diervriendelijk of karaktermoord?

Bij de fok van veel rassen zegt men aan rasveredeling te doen, door steeds slechter functionerende dieren te fokken met alle mogelijke ziektes opeen gestapeld. Wij mensen zijn vaak vele malen wreder dan we zelf willen geloven.

Als mensen verstand hebben en zichzelf een ‘hogere soort’ noemen, dan zouden we ons ernaar moeten kunnen gedragen. Emoties en domme en onkundige vooroordelen achterwege laten.

Ik houd alles behalve van aangeklede aapjes of poezen. Als kinderen dat nu eens doen, dan is dat nog tot daar aan toe. Maar velen lijken al te denken dat een hond een dekje om moet als hij een proefje heeft afgelegd. Dát is pas zielig en ziekelijk! Je hond eerlijk, diervriendelijk harden door hem geregeld buiten te laten slapen, is goed voor de hond, die is ten minste nog een dier. Behandel de hond ook als een dier.

Weg met zielige menselijke emoties. Dat doet het dier geen recht.

Dit artikel is eerder verschenen
oktober. 2017

auteur: Nel Barendregt
Fotografie: Nel Barendregt